Netykieta ‒ internetowe savoir vivre

Copyright © 2007 TAAT Technologie Cyfrowe
http://www.taat.pl/netykieta
10 stycznia 2007

Co to jest netykieta?

Netykieta jest zbiorem zasad kultury obowiązującej w Internecie, swoistą elektroniczną etykietą. Zasady te nie zostały poddane kodyfikacji ale zostały wypracowane przez społeczność internetową. Są zbiorem zaleceń których nieprzestrzeganie jest co najmniej niemile widziane, a warto je znać choć po to aby się nie ośmieszyć.

Spis treści

  1. Podstawowe zasady
    1. Zasady savoir-vivre obowiązują także w Internecie.
    2. W Internecie obowiązują specyficzne zasady wyrażania emocji za pomocą tekstu.
    3. Nie działaj na czyjąś szkodę.
    4. Pamiętaj, że w Internecie nikt nie jest anonimowy.
    5. Nie nadużywaj. Sieć jest wspólnym dobrem i należy o nią dbać.
    6. Oszczędzaj czas, innych i swój
    7. Dbaj o język i poprawną pisownię.
  2. Zasady według medium
    1. E-mail
    2. Komunikatory
    3. Fora dyskusyjne
    4. Usenet - grupy dyskusyjne
    5. Strony www
  3. Jak korzystać z tego dokumentu?
  4. Słowniczek pojęć

A.I. Savoir-vivre

Grzeczność i kulturę można okazać na wiele sposobów. Przede wszystkim używając zwrotów grzecznościowych oraz łagodząc ton wypowiedzi. Należy traktować rozmówcę z szacunkiem i zrozumieć że każdy jest inny. Cierpliwość i rozwaga to bardzo cenne cechy.

W skrócie zasady savoir-vivre to:

"IMPACT" (co po angielsku znaczy "wstrząs") to skrót którym anglicy opisują zasady dobry ton (bon-ton) oznaczający:

A.II. Wyrażanie emocji za pomocą tekstu

Internet nie daje możliwości okazywania emocji w tradycyjny sposób - czyli przez zmianę intonacji, krzyk, grymas twarzy lub gestukulację. Dlatego przyjęło się użwanie zastępczych metod, o których poniżej.

A.II.1. Zwykły tekst

Za pomocą zwykłego tekstu emocje można wyrazić w następujący sposób:

A.II.2. Emotikony

Emotikony to reprezentacja emocji za pomocą znaków, w większości przez przedstawienie wyrazu twarzy. Tym sposobem zwykle dwukropek reprezentuje oczy, a drugi znak grymas twarzy. np. znaki: ;) oznaczają uśmiech z przymróżeniem oka.

Popularne jest również używanie graficznych odpowiedników emotikon tekstowych, oraz automatyczna zamiana emotikon tekstowych na graficzne: :) ⇔ smliley. Wiele programów dokonuje takiej zamiany automatycznie, dlatego też dużą popularność zdobyły również odwrócone emotikony: (: używane specjalnie po to, aby program nie zamienił ich na ich graficzny odpowiednik.

A.II.3. Akronimy

Często używane w internecie wyrażenia zwykle zastępowane są przez ich skróty. Większość z tych skrótów pochodzi od angielskich wyrażeń.

Akronimy najczęściej używane w internecie.
(najedź myszą na skrót, żeby zobaczyć pełne brzmienie)
polskiangielski
ZWBRB
AZSOTOH
KWWOEOT
ZGDTIA
BJWGOK
OJPLOL
TSZSROTFL
WMKRBFD
PKIRTFM
JSSDASAP
MZIMO
MSZIMHO
SDBTW
ZTCWAFAIK
OIDPAFAIR
OTOT
BP,NNMSP
ROC
MSPANC
MTV
OCB
NTG
SOA #1
Kompletna lista akronimów slangu internetowego w Wikisłowniku

A.II.4. HTML

Do wyrażania emocji w HTML stosuje się znaczniki <em> i <strong>.

A.III. Nie działaj na czyjąś szkodę

  1. Za działanie na czyjąś szkodę należy uznać w szczególności:

    1. Działania niezgodne z prawem. Należy zwrócić uwagę na to, że prawo nie działa tak samo we wszystkich krajach.
    2. Działania w imieniu innych osób, bez ich zgody.
    3. Zapychanie sieci przez:
      • Przesyłanie dużych plików, które można zmniejszyć przed wysłaniem. Pliki większe niż 4MB, lub te które chcesz wysłać do większej liczby osób umieścić do pobrania na serwerze FTP lub WWW.
      • Wysyłanie niechcianych wiadomości: spamu, łańcuszków szczęścia, masowej korespondencji, wirusów i szkodliwego oprogramowania.
      • Niepotrzebne pobieranie plików (kopiowanie Internetu na dysk).
      • Publikację treści do niczego nie przydatnych.
  2. Pamiętaj aby dbać o bezpieczeństwo. Najprostszą formą dbania o bezpieczeństwo jest regularna aktualizacja oprogramowania (szczególnie systemu operacyjnego, programu antywirusowego oraz programów służących do korzystania z internetu).
  3. Dbaj o to, aby nie ujawniać nieporzebnie czyjegoś adresu e-mail oraz innych danych osobowych.

A.IV. Nikt nie jest anonimowy

Pamiętaj o tym, że w Internecie nikt nie jest anonimowy. Każdy komputer ma swój unikatowy adres. Każdy dostawca łącza internetowego prowadzi statystyki co, kiedy i z jakiego komputera było wysyłane lub pobierane.

Oczywiście, z racji ilości tych danych, nikt ich nie analizuje na bieżąco, więc nie trzeba się martwić o poczucie prywatności, ale musisz mieć świadomość, że takie dane można stosunkowo łatwo uzyskać w razie potrzeby.

A.V. Nie nadużywaj, dbaj o sieć

  1. Sieć jest naszym wspólnym dobrem i należy o nią dbać. Przejawiem takiej troski jest używanie zawsze aktualnego oprogramowania w najnowszych wersjach, wspieranie standardów i wolnego oprogramowania.
  2. To że w internecie można znaleźć całą dyskografię Elvisa, nie znaczy, że musisz ją mieć u siebie na dysku. To że można założyć za darmo tysiąc kont e-mail albo stron www, nie znaczy, że wszystkich ich potrzebujesz. To że ktoś nie zna Twojego nazwiska, nie znaczy, że możesz robić co Ci się podoba. To, ża masz 1000 adresów w książce adresowej, nie znaczy że musisz im wszystkim wysyłać wszystko co dostajesz od innych.

A.VI. Oszczędzaj czas, innych i swój

  1. Zanim poprosisz kogoś o pomoc, upewnij się, że nie możesz znaleźć odpowiedzi w inny sposób.

    1. Poszukaj rozwiązania w systemie pomocy (klawisz F1, lub menu Pomoc)
    2. poszukaj w wyszukiwarce lub archiwum grup dyskusyjnych dobierając różne słowa kluczowe.
    3. Pamiętaj, że łatwiej znaleźć rozwiązanie używając słów w mianowniku i liczbie pojedynczej.
    4. Jeśli proste wyszukiwanie nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, spróbuj wyszukiwania zaawansowanego.
    5. Spróbuj także wyszukiwania w innych językach niż polski. Jeśli nie znasz obcego języka, możesz użyć słownika online, oraz specjalnych translatorów tłumaczących całe strony na polski.
  2. Administratorzy słyną z niemiłego zachowania właśnie dlatego, że 95% ich pracy skupia się na tłumaczeniu leniwym użytkownikom tego, czego sami mogą się dowiedzieć z dokumentacji, mozolnie specjalnie dla nich przygotowanej.
  3. Zanim zadasz pytanie, upewnij się, że robisz to w mądry sposób. Przeczytaj artykuł Jak mądrze zadawać pytania.
  4. Jeśli coś robisz, zrób to do końca i dobrze, tak aby ktoś nie musiał po Tobie poprawiać.
  5. Oszczędzaj transfer. Przesyłaj i publikuj informacje w najmniejszej możliwej objętości, tak aby ich pobranie zajmowało jak najmniej czasu.
  6. Informacje publikuj w postaci odwróconej piramidy, czyli pisz od ogółu, do szczegółu, tak, aby nie trzeba było czytać całego tekstu, aby znaleźć informację. Zawsze udostępniaj spis treści.

A.VII. Język, pisownia i zwroty grzecznościowe

  1. Język którego używasz, świadczy o Tobie.
  2. Używaj czystej polszczyzny, przestrzegaj zasad pisowni i ortografii. Możesz używać słowników sprawdzających pisownię na bieżąco.
  3. Zwróć uwagę na to, że każdą myśl można wyrazić na kilka sposobów i nie każde wyrażenie ma ten sam wyraz emocjonalny. Pamiętaj o tym, że musisz poradzić sobie wyłącznie za pomocą języka pisanego. Nie masz możliwości szybkiego zauważenia, czy do twojego rozmówcy dotarło dokładnie to o co Ci chodziło.
  4. Używaj polskich znaków diakrytycznych. Te ogonki to jedna z najpiękniejszych rzeczy jaką wyróżnia się język polski. Używaj także prawidłowego kodowania. Nawet będąc za granicą, możesz łatwo ustawić klawiaturę i program tak, aby móc korzystać z języka polskiego.
  5. Zwracając się do konkretnej osoby używaj zaimków pisanych z wielkiej litery.
Bykom Stop!

B. Zasady według medium

Zanim zaczniesz używać któregoś z mediów internetowych, zapoznaj się z zasadami ogólnymi netykiety.

B.I. E-mail - zasady korzystania z poczty elektronicznej

  1. Informuj, jak często odbierasz pocztę, nie każ nikomu zbyt długo czekać na odpowiedź. Możesz użyć specjalnych programów powiadamiających o nowej poczcie, tak aby co kilka minut sprawdzić czy na skrzynce czekają nowe wiadomości. Nowoczesne konta e-mail oferują także możliwość powiadamiania SMSem o nowych wiadomościach e-mail bezpośrednio na telefon komórkowy.
  2. Pisz listy w formacie tekstowym, a nie w HTML, chyba że jest to konieczne. Nie używaj standardowo formatu HTML, ponieważ ma on większą objętość i jest nieczytelny dla osób sprawdzających pocztę ze strony www.
  3. Nie przesyłaj pocztą plików większych niż 300KB bez uprzedzenia adresata.
  4. Używając stopki w wiadomościach, postaraj się, by nie była ona dłuższa niż 3-4 linijki. Poprzedzaj ją separatorem np. "-- ".

  5. Nie cytuj całej wiadomości, chyba że jest to niezbędne. Cytując czyjeś słowa, odpowiadaj pod każdym akapitem z osobna, jeżeli e-mail ma dłuższą treść lub dotyczącą kilku tematów.

    Jeśli nie jest to konieczne, nie cytuj nic z poprzedniego listu, ewentualnie w temacie wiadomości dodaj "RE: " (o ile nie zrobi tego automatycznie program obsługi poczty).

    Mile widziane jest przytaczanie tylko tych słów adresata, które są ważne w naszej wypowiedzi, pozostałe usuwamy. Podobnie postępujemy ze stopkami oraz  reklamami dodawanymi automatycznie do wszystkich wiadomości na serwerach z darmowymi kontami.

  6. Pamiętaj o nadaniu tytułu odzwierciedlającego zawartość wysyłanej wiadomości, który ułatwi jej późniejsze wyszukanie.
  7. Chroń prywatność swoją i innych. Dbaj o to, aby nie upubliczniać adresów e-mail. Przy przesyłaniu wiadomości dalej wytnij z niej adresy e-mail i inne prywatne dane.
  8. Używaj firewall'a oraz oprogramowania antywirusowego i pamiętaj o jego aktualizacji.
  9. Rozsyłając pocztę do grupy osób, wpisuj ich adresy w pole "BCC" czyli po polsku UDW (ukryta kopia), aby nie ujawniać wszystkich adresów e-mail pozostałym adresatom.

B.II. Komunikatory

  1. Konwersując z daną osobą po raz pierwszy, przedstaw się, ponieważ jeśli nie widniejesz na jej liście kontaktów, widzi ona tylko Twój identyfikator.
  2. Nie nadużywaj emotikon.
  3. Nie klikaj na linki w wiadomościach niewiadomego pochodzenia.
  4. Używaj polskich znaków diakrytycznych i pamiętaj, że znajomość ortografii dobrze o Tobie świadczy.

B.III. Fora dyskusyjne

  1. Zanim zadasz pytanie, poszukaj rozwiązania na własną rękę. Sprawdź czy już wcześniej nie zadał takiego pytania na forum lub czy odpowiedź na nie nie znajduje się w FAQ forum. Sprawdź także punkt B.IV.1.
  2. Staraj się nie przekraczać w swojej stopce 3 linijek i jeśli nie jest ona automatycznie oddzielana, stosuj separator np. "-- ".
  3. Cytowanie wiadomości powinno być wyróżnione na tyle czytelnie, ażeby cytowany tekst nie zlewał się z właśnie pisanym.
  4. Nie krytykuj publicznie konkretnego forumowicza, chyba że uprzednio przeprowadzona prywatna konwersajca nie skutkuje. Możesz również poprosić o pomoc operatora kanału.
  5. Pisz zwięźle i na temat.
  6. Sprawdzaj pisownię przed wysłaniem wiadomości.

B.IV. Usenet - grupy dyskusyjne

  1. Zanim zaczniesz korzystać z usenetu, zapoznaj się z zawartością polskiej strony usenetowej.
  2. Zanim zaczniesz subskrybować grupę dyskusyjną, zapoznaj się z jej FAQ
  3. Zanim zadasz pytanie, przeszukaj archiwa grup dyskusyjnych. Być może ktoś już wcześniej zadał to pytanie.
  4. Skonfiuguruj poprawnie swój czytnik. Używaj kodowania znaków iso-8859-2 lub UTF-8.
  5. Wiadomości wysyłaj jako zwykły tekst, nie HTML.
  6. Zawijaj długie wiersze w wiadomości (po 80 znakach naciśnij ENTER)
  7. Odpowiadając, pisz pod cytatem, lub po każdym akapicie oddzielając wstawki pustymi liniami
  8. Każdą linię cytatu oznaczaj znakiem >. Większość czytników robi to automatycznie.
  9. Tnij posty, czyli wycinaj niepotrzebną treść cytatu
  10. Nie cytuj sygnaturek
  11. Nie pisz treści wiadomości w temacie. Zły przykład: 
    temat: Owczarek niemiecki potrzebny
treść: Czy ktoś wie gdzie kupić takiego psa?
  12. Informuj o nietypowych postach od razu w temacie np.
    • jeśli poruszasz temat nie będący ściśle zwiazanym z tematyką grupy, dodaj przed tematem: [OT]
    • jeśli treść wiadomości jest dłuższa niż przeciętnie, dodaj przed tematem: [długie]
    • jeśli temat należy do specyficznej grupy tematów, zaznacz to także: np. [ortografia]
  13. Powstrzymaj się od uszczypliwych uwag.
  14. Jeśli ktoś ewidentnie błądzi, zwróć mu uwagę w kulturalny sposób oraz pomóż podpowiadając w jaki sposób ma się poprawić np. pisząc NTG odeślij na właściwą grupę.
  15. Nie wdawaj się w niepotrzebne dyskusje (trollowanie).

B.V. Strony www

  1. Nie przywłaszczaj sobie owoców pracy innych osób.
  2. Nie zaśmiecaj sieci. Nie twórz niepotrzebnie i nie utrzymuj stron, z których nie ma pożytku – .
  3. Dbaj o jakość stron
  4. Przy tworzeniu strony przede wszystkim zwróć uwagę na to aby była ona dostępna i użyteczna
  5. Sprawdź, czy nie popełniasz jednego z dziesięcu najczęściej popełnianego błędu przez twórców stron
  6. Strony www twórz używając kodowania iso-8859-2 lub UTF-8
  7. Kolory i czcionki dobieraj tak, aby strona była przede wszystkim czytelna i funkcjonalna.
  8. Nie umieszczaj na pierwszej stronie plików większych niż 50KB ze względu na czas ładowania się strony.
  9. Staraj się aby zamieszczane na stronie pliki były odpowiednio skompresowane (wliczając zdjęcia i inne multimedia).
  10. Mile widziane są strony tworzone w Notatniku, lub innym edytorze tekstowym, w którym pracuje się na kodzie, a nie w trybie WYSIWIG np. Microsoft Word. Takie strony tworzone w programach "wizualnych" wynikowo są dużo większe i zawierają o wiele więcej błędów w porównaniu z taką samą stroną wykonaną w trybie tekstowym.
  11. Jeśli to możliwe niech do Twojej witryny prowadzi jeden, przyjazny użytkownikowi adres.
  12. Nie hotlinkuj, czyli nie umieszczaj na swojej stronie bezpośrednich linków do plików umieszczonych na czyjejś stronie (programów, mp3), bez jego wcześniejszej zgody. Jest to bezprawne wykorzystanie jego pracy i obciążenie łącza serwera na którym znajduje się jego strona. Zamiast tego możesz podać link do strony, na której będzie widać, że pobierany plik umieścił ktoś inny.
  13. Kontroluj to, co się dzieje na Twojej stronie (komentarze, księgi gości, fora dyskusyjne).
  14. Pilnuj, aby na Twojej stronie nie było "martwych", czyli prowadzących do nieistniejących miejsc w sieci, linków.
  15. Aktualizuj stronę.
  16. Jeśli rezygnujesz z prowadzenia strony, przekaż ją komuś innemu lub usuń z sieci.

C. Jak korzystać z tego dokumentu?

  1. Dokument jest tak zbudowany, że można linkować do jego fragmentów. W tym celu należy wpisać adres: taat.pl/netykieta, a na jego końcu znak # i numer paragrafu. np. http://taat.pl/netykieta#B.2 (link do rozdziału B.2.)
  2. Originalna wersja tego dokumentu dostępna jest pod adresem http://www.taat.pl/netykieta.
  3. Treść tego dokumentu może być dowolnie powielana, pod warunkiem zachowania niezmienionej treści i linku do tej strony.
  4. Z autorem możesz się skontaktować pisząc na adres info [at] taat . pl

D. Słowniczek

dot
ang. kropka, rozdziela nazwę domeny wyższego rzędu od reszty adresu URL
e-mail
poczta elektroniczna, list elektroniczny, skrót od angielskiego electronic-mail
emotikona, emotikon, smiley
złożony ze znaków tekstowych wyraz emocji. np: 
:) uśmiech
;) uśmiech z przymrużeniem oka
:( smutek, zmartwienie
:p pokazanie języka
:* całus
FAQ
skrót od angielskiego "Frequentyl Asked Questions", czyli Najczęściej zadawane pytania.
flame
(z ang. wym. "flejm" płomień) bardzo długa i gorąca dyskusja, na forum dyskusyjnym lub grupie
googlać
(z ang. google, wym. "gugle") szukać za pomocą wyszukiwarki internetowej www.google.pl
HTML
język znaczników umieszczanych w zwykłym tekście aby umieścić w nim dane hipertekstowe (łącza, formatowanie treści i obiekty zewnętrzne takie jak grafika oraz inne pliki)
hotlinkowanie
negatywna praktyka polegająca na umieszczaniu na swojej stronie bezpośrednich linków do zasobów umieszczonych na cudzym serwerze w taki sposób, że obciążany jest cudzy serwer, a jego właściciel nie czerpie z tego żadnych korzyści
iso-8859-2
rodzaj kodowania znaków, najbardziej odpowiedniego dla języka polskiego
kodowanie
tabelaryczne zestawienie liczbowych odpowiedników znaków; musi zostać zadeklarowane aby program wiedział z której tabeli znaków korzystać i móc wyświetlać je prawidłowo (np. polskich znaków diakrytycznych, ogonków);
małpa, znak @
część adresu e-mail oddzielanącą nazwę użytkownika od nazwy serwera, znak "@" (czyt. ang. "at", co znaczy "na") np. tomek@domek.pl znaczy: użytkownik tomek na serwerze domek.pl
post
(ang. post) wiadomość wysyłana na forum lub grupę dyskusyjną
separator
oddzielenie treści wiadomości od stopki, zwykle są to dwa minusy i spacja "-- " oraz <ENTER>, początek sygnaturki
serwer FTP
oprogramowanie zainstalowane na serwerze internetowym, służące do obsługi transmisji plików (FTP)
serwer WWW
oprogramowanie zainstalowane na serwerze internetowym, służące do obsługi transmisji hipertekstowej (HTTP), czyli stron www
spam
niechaciana wiadomość, dostarczana do adresata bez jego zgody
stopka
część maila lub posta występująca po mertytorycznej części listu, zwykle dane autora lub reklama, oddzielona separatorem
sygnaturka
(sig) - podpis autora posta, zawierający często jego adres e-mail, numery komunikatorowe, obrazek ASCII, cytaty, linki, rodzaj stopki w poście
trollowanie
podpuszczanie, wysyłanie wiadomości mających na celu wyłącznie wywołanie bezcelowej dyskusji
URL
adres internetowy zaczynający się od nazwy protokołu (http://, https://, ftp:// itp.)
UTF-8
rodzaj kodowania UNICODE, obsługuje wiele języków, w tym język polski
wrotka
informacja na temat cytatu, umieszczana na początku cytowanej treści posta, zawiera najczęściej imię, nazwisko, pseudonim danej osoby oraz jej e-mail, godzinę wysłania cytowanego posta oraz jego adres, zwykle tworzona przez czytnik automatycznie
WYSIWIG
(z ang. "To co widzisz jest tym co dostajesz") oprogramowanie wynikiem działania którego jest taki sam efekt jaki użytkownik widzi w trakcie tworzenia dokumentu, zwykle dotyczy edytorów stron